Küvetin içindeki suya elinizle vurduğunuzda, etrafa küçük dalgalar yayar. Durgun bir gölete taş attığınızda, taşın suya değdiği noktadan dışarıya doğru genişleyen halkalar halinde dalgalar görürsünüz. Her durumda, su dalga halinde hareket eder. Bu dalgalar, suyun enerjiyi aktarma yöntemidir. Su bulunan bir ortam ne kadar fazla enerjiye maruz kalırsa, dalgalar o kadar güçlü hale gelir.
Başlıklar
Tsunami Nasıl Oluşur?
Deniz tabanında meydana gelen bir depremin ve ona bağlı olarak gerçekleşen toprak kaymasının yaratacağı muazzam miktardaki enerjiyi düşünelim. Yerkabuğunun bu hareketi, büyük ve güçlü dalgalardan oluşan bir hareket başlatarak, çok fazla miktarda suyun yer değiştirmesine neden olur. Bu hareket, saatte 800 kilometreye ulaşan hıza çıkabilir. Bu hız, neredeyse bir yolcu uçağının hızına eşittir.
Bu dalgalar, sığ sulara ulaştığında yavaşlar ve şişerler, çünkü altlarındaki su miktarı azalınca, bu yukarı doğru bir basınca neden olur. Bu şişme, kimi zaman 10 katlı bir bina yüksekliğine (30 – 40 metre) ulaşabilir. Sonunda kıyıya ulaştıklarında, sahip oldukları enerji ile karadan kilometrelerce içeri girer ve önlerine gelen neredeyse her şeyi bir sel gibi sürükler. Ağaçları köklerinden söker, prefabrik evleri bir tekne gibi sürükler ve denizdeki tekneleri tepelere taşır. İşte bu doğa olayına -ya da bizim için felakete- tsunami adı verilir.
Tsunami Ne Demek?
Japonca bir kelime olan tsunami, liman dalgası anlamına gelir.
En Büyük Tsunami Felaketi Nerede Oldu?
Dünyanın değişik kıyı bölgelerinde, her yıl (toplam olarak) 10 civarında tsunami dalgası gözlemlenir. Bunların kimisi birkaç santimetre yüksekliğindeyken, bazıları da 40 metreye varabilen yüksekliğe sahiptir. Tsunaminin sonuçları, kıyı bölgelerinde büyük bir yıkım ve can kaybı şeklindedir. Tarihte oldukça yıkıcı tsunamiler görülmüştür. Kayıtlı dönemde, dünyadaki en büyük tsunami örnekleri aşağıdaki gibidir:
- 1700 yılında Oregon ve civarını vuran tsunami,
- 2004 Asya Pasifik tsunamisi: 230.000 kişinin ölümüne neden oldu,
- 2011 Japonya tsunamisi: 18.000 kişinin ölümüne neden oldu.
Ayrıca, 1999 İzmit ve 2020 İzmir depremlerinde de, küçük çapta tsunamiler gözlemlenmiştir. 1999 depreminde, maalesef yüzlerce vatandaşımızı, dolgu zeminlere inşa edilen binalar yüzünden tsunamiye kurban verdik.
Tsunamiyi durdurmak mümkün değildir ancak etkilerini sınırlamanın yolları vardır. İnsanları tsunaminin akış yolundan kurtarmak en önemli korunma yoludur. Tsunaminin meydana geleceğine dair önemli işaretler vardır ve bunları gözleyerek, kıyı bölgelerini hızla boşaltmak ve yüksek yerlere çıkmak gereklidir. Tsunami belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Denize kıyısı olan deprem bölgelerinde meydana gelen depremler,
- Denizin ani ve hızlı bir şekilde geri çekilmesi.
Bu uyarı işaretleri, yakın bir bölgede gerçekleşen sualtı depremi için uyarıcıdır. Ancak, bu belirtileri her zaman gözlemleyemeyebilirsiniz. Çok uzakta meydana gelen bir depremin neden olacağı tsunami dalgaları, siz depremin sarsıntısını fark etmeden kıyıya ulaşıp birden bastırabilir. Bu nedenle, tsunami uyarısı için, devletin gerekli önlemleri alması ve kıyı bölgelerinde yaşayan insanlara mobil bildirim, radyo ve televizyon gibi araçlarla ulaşması çok önemlidir.
İstanbul’da Tsunami Olur mu?
İstanbul’da, Marmara Denizi içinde meydana gelebilecek bir deprem sonucunda, küçük çaplı bir tsunami bekleniyor. Bu nedenle, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, şehrin tsunamiden etkilenmesi beklenen kıyı bölgelerine tsunami uyarısı için levhalar yerleştirdi. Aşağıda, bu levhalardan birini görüyorsunuz:
Tsunami Hangi Olaylar Sonucunda Meydana Gelir?
Tsunami deniz tabanında meydana gelen depremler ve insan eliyle neden olunan toprak kaymaları sonucu meydana gelir. Ana nedeni depremdir.
