İstanbul ili Avcılar ilçesinde bulunan kayıp Bathonea Antik Kenti, 2700 yıllık tarihiyle büyülüyor. Bathonea, uzun zamandır kayıp olan Antik Bizans ve Yunan yerleşim yeridir. İsviçreli arkeolog Ernest Mamboury, 1930 tarihinde bu yerleşkeyi Rhegion kasabası olarak adlandırmış ve geniş çaplı bir şekilde araştırmıştır.
2009 tarihinde ise Bathonea arkeolojik kazı alanı için Helenistik bir Roma şehri tanımı önerildi. Günümüzde yapılmakta olan kazı çalışmaları Kocaeli Üniversitesi Arkeoloği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şengül Aydıngün tarafından yapılmaktadır.
Başlıklar
Bathonea Antik Kenti Nedir?
Anadolu, Avrupa ve İstanbul’un antik zamanlarını göz önüne çıkaran önemli bir çalışma olan kayıp antik kent Bathonea kazıları, varlığı zamanımıza kadar ispatlanmamış antik bir kentin bulunmasını sağlamıştır. Bu durum Türk Arkeolojisi için önemli bir kazanımdır. Projeyi yürüten arkeologun Türk olması da oldukça önemlidir.
Avrupalılar yıllar boyunca yaptıkları kazıda buldukları kalıntıları yurt sınırları dışına kaçırarak çok pahalı fiyatla müzeye satmışlardır. Sınır dışına gizlice götürülen tarihi eserlerden çok azı tekrar Türkiye’ye iade edilmiştir.
Bathonea Antik Kenti’nin bulunduğu İstanbul ilçesi Avcılar şeklindedir. Küçükçekmece Gölü kuzeybatısında bulunur.
Bathonea Antik Kenti Kazı çalışmaları
Kazı çalışmalarını yürüten Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şengül Aydıngün, bir açıklama yaparak kayıp antik kent Bathonea’da arkeoloji ve tarih bilimleri yanı sıra farmakoloji, tıp tarihi ve yer bilimine ait pek çok bilginin elde edildiğini söyledi.
Antik kent 11. Yüzyılda olan depremin ardından kullanılan toplu mezarların yanında yapılan bir kazı sırasında bulunmuştur. Küçükçekmece Gölü etrafındaki kazı sonucunda bulunan 2700 yıllık antik kent, İstanbul’un en büyük ve en eski limanı olduğunu da kanıtlamaktadır.
İstanbul Avcılar’da devam eden Bathonea Liman Kazısı sırasında kayıp şehirde 7 Mayıs 558 tarihinde olan depremin kalıntılarına rastlanmıştır. Kocaeli Üniversitesi (KOÜ) ve Kültür ve Turizm Bakanlığı birlikte hareket ederek kazılara yeniden başladı. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şengül Aydıngün önderliğindeki kazının o zamanlara ait izleri ortaya çıkarması, İstanbul’un 8000 yıla uzanan tarihinde önemli bir boşluğu doldurmuştur.
Küçükçekmece Gölü havzasında bulunan kayıp kent kazıları kapsamında konuşan Doç. Dr. Aydıngün tarihin tüm zamanlarında burada yerleşme olduğunu belirtti. Bathonea Antik Liman Kenti, geçmişte de uluslararası bir liman olma özelliğine sahip olan bir yerleşkeydi.
O Dönemlere Ait Tarihsel Depremler
Orta çağ ve antik çağ yazarlarının bahsettiği depremleri kalıntılarını bulduklarını söyleyen Doç. Dr. Aydıngül, şöyle konuştu: “Mesela 6. yüzyıl Bizans İmparatoru Justinianus döneminde olan çok önemli bir deprem var. Bu depremde Ayasofya’nın kubbesi de yıkılmıştır. Prokopius isimli bir tarihçi Küçükçekmece Gölü’nün etrafındaki tüm yapıların yıkıldığını söylüyor. Yapılan kazıda da yıkılan 6. yüzyıl binaları gördük. Hatta yıkılan bir kubbe altında iki kişi birbirine sarılmış vaziyette bulduk. Ezilmişlerdi ve yanlarında o zamana ait sikke bulduk. Bu nedenle o zamanı inceleyebildik.”
Tarihsel kayıtlara baktığımızda, Doç Dr. Aydıngül’ün de söylediği gibi, 14 Aralık 557 tarihinde İstanbul açıklarında büyük bir deprem meydana geldiğini ve depremin meydana getirdiği hasar nedeniyle, Ayasofya’nın kubbesinin aylar sonra çöktüğünü görüyoruz.
Kayıp şehir Bathonea kazıları tarih ve arkeoloji dışında çeşitli bilim dallarına da ışık tutmuştur. 11. yüzyılda İstanbul’da yine büyük bir deprem olmuş ve bu depremin kalıntılarını da Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Şerif Barış bulmuştur. Kazılarda geniş bir sarnıç ortaya çıkarıldığını söyleyen Prof. Dr. Barış, sarnıçta bulunan kırılmaların incelenmesi sonucu deprem olduğunun ortaya çıktığını belirtti.
Bathonea kazıları, İstanbul’un ve çevre bölgenin jeolojik tarihine dair de bilgi vermektedir. İstanbul Küçükçekmece’de halen süren kayıp antik kent kazı çalışmaları bittiğinde kent ören yeri olarak ziyaretçilere açılması planlanmaktadır.
Bathonea Antik Kenti’nde Bulunan Tarihi Eserler
Bathonea Antik Kenti ne amaçla yapılmıştır sorusu, arkeologların önündeki en ciddi sorulardan biriydi. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeolojı Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Şengül Aydıngün, 2007 yılında İstanbul Tarih Öncesi Araştırmaları (İTA) Projesini başlattı. Böylece son zamanların en önemli arkeolojik keşifleri yapıldı. Küçükçekmecede 2700 yıllık antik kent Bathonea bulundu. Bu güne kadar bahsedilen ancak yeri bir türlü tespit edilemeyen kayıp kentin surları ve deniz feneri su altında bulundu.
National Geographic Dergisi ülkemize kalabalık bir grupla gelerek o zamanı aktaran canlandırmalı çekim yaptı. İstanbul ilinin tarihi çağlarını keşfetmek için kurulan bilim heyeti, kayıp antik kentin Avrupa’da ilk defa tarım yapılmış olan yerlerden biri olduğunu ispatlayan 10 ila 15 bin yıl öncesine ait taş aletler buldu.
Su altı araştırmaları da yapan heyet 2.5 km uzunluğu ve 1.5 metre yüksekliği olan, surlarla çevrelenmiş yerin Bathonea olduğunu fark etti. Bölgede gölün içinde limanın fener kalıntısı keşfedildi. Tarih öncesi insanların toplayıcılık ve avcılıkla yaşamlarını sürdürdükleri taş devri ve sonrasında Helenistik çağlar, Roma / Bizans dan Osmanlı’ya kadar olan dönemlere ait kalıntıların yer aldığı havza tamamıyla bir tarih hazinesidir.
Araştırma Yapan Ekip
2008 yılında yaz aylarında 35 kişiden oluşan jeolog, sualtı araştırmacısı, arkeolog, jeofizik, mimar, şehir plancısı, mimar ve etnolog gibi farklı mesleklerden meydana gelen uluslar arası bir bilim heyetince yapılan çalışmalarda, göl kıyısında önemli tarihi kalıntılar bulundu.
Bathonea Antik Kenti Nerede?
İstanbul il sınırlarında bulunan Bathonea Avcılar ilçesindedir. Bathonea Antik Kenti nasıl gidilir sorusuna cevap olarak; Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece bölgesinden geçen otobüs hatlarını sayabiliriz:
- 36AS
- 79G
- 79Y
- 89A
- 98S
- HT20
Ayrıca, Marmaray üzerinden banliyö hattı aracılığı ile de Bathonea’ya ulaşmanız mümkündür. Bathonea antik kenti harita üzerinde şu şekildedir:
