Sıcak hava depremi tetikler mi sorusunun en büyük nedeni, 17 Ağustos 1999 depreminin yaz mevsiminin en sıcak günlerinde, bunaltıcı bir hava varken, nemin de en yoğun olduğu gece saatlerinde meydana gelmesiydi. Bu nedenle, o günden bu yana depremlerin sıcak havalarda meydana geldiği iddia edilir oldu. Hatta, “deprem sıcağı” diye bir deyim bile uyduruldu. Peki, işin aslı nedir? Gerçekten hava çok sıcak deprem olarak diyenler haklı mı? Gelin birlikte inceleyelim:
Yeryüzünün derinliklerine inildikçe, sıcaklık artar. Her 33 metrede bir, sıcaklık 1 derece artar. Yaklaşık olarak 100 metre derinliğe indiğimizde, sıcaklığın 3 derece arttığını hissederiz. 1 kilometre aşağı indiğimizde ise, sıcaklık 30 derece artar, yani neredeyse yüzeyde hissettiğimiz sıcaklık kadar.
17 Ağustos 1999 depremi, yerin 15 kilometre altında meydana geldi. Başka bir deyişle, merkez üssü 15 km derindeydi. Depremin meydana geldiği yerdeki sıcaklığı birlikte hesaplayalım:
15 km = 15 * 1000 metre = 15.000 metre
15.000 ÷ 33 = 454,5 derece
Dolayısı ile, sıcak hava depremi tetikler mi sorusuna evet cevabı verenlerin, yerin derinliklerindeki sıcaklığın ne olduğunu bilmediklerini ve sansasyonel haberler yaymak için bu safsatalara başvurduklarını söyleyebiliriz. Hava durumu deprem ilişkisi, bir uydurmadan ibarettir.
Başlıklar
Deprem Sıcağı Nedir?
Deprem sıcağı, 17 Ağustos 1999 depremi sıcak bir ağustos gecesi meydana geldiği için halk arasında yayılan bir söylentidir. Depremin sıcak hava nedeniyle olduğu ya da deprem olacağı için havanın çok bunaltıcı olduğu şeklinde asılsız bir inanca dayanır.
Oysa, yukarıda da anlattığımız gibi, depremin olduğu yer, yazın en sıcak gününde hissettiğimiz sıcaklığın neredeyse 10 katı sıcaktır. Bu nedenle, aşırı sıcaklar depremi tetikler mi sorusunun cevabı, hayır tetiklemez şeklindedir.
17 Ağustos 1999 Hava Durumu
17 ağustos 1999 hava sıcaklığı, depremin gerçekleştiği Kocaeli (İzmit) ilimizde 28 derece idi. Ağustos ayına göre oldukça normal olan bu sıcaklık, havanın nemli olması nedeniyle daha fazla olarak hissediliyordu ancak mevsim normallerinin üzerinde bir sıcaklık olmadığı için, bunu depreme yormak imkansızdır. 1999 depremi öncesi belirtiler maalesef hiçbir yerde gözlemlenmedi. Bölgedeki birçok deprem araştırma istasyonu ve radon gazı ölçümleri, herhangi bir anormallik bildirmedi.
Hava Sıcak Olursa Deprem Olur mu?
Bu sorunun cevabı da, tıpkı deprem sıcağı gerçek midir sorusuna verdiğimiz cevap gibi, hayır şeklindedir. 17 Ağustos 1999 depremi yazın çok sıcak günlerinde gerçekleşmiş olsa da, 12 Kasım 1999 depremi, çok soğuk bir kış gününde gerçekleşmişti. Yani, bu genelleme yanlıştır.
Günümüzden başka bir örnek vermek gerekirse, hepimizi derin acıya boğan 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri, 2023 kışının karlı bir gününde meydana gelmişti. 7,8 ve 7,7 büyüklüğünde iki depremle sarsılmıştık ve bu depremler, coğrafyamızın son birkaç bin yıldır yaşadığı en şiddetli depremlerdendi.
Deprem Günü Hava Nasıl Olur?
Deprem, yukarıda da yazdığımız gibi yerin kilometrelerce derinliğinde gerçekleştiği için, yeryüzündeki havayı etkilemez. Ülkemizde meydana gelen depremlerin tarihlerine kısaca bir bakarak sıcak hava depremi tetikler mi öğrenip, depremin havadan ve mevsimden bağımsız olduğunu görebiliriz:
- 10 Eylül 1509 Büyük İstanbul Depremi: Sonbahar,
- 22 Mayıs 1766 Büyük İstanbul Depremi: İlkbahar,
- 5 Ağustos 1766 Tekirdağ Depremi: Yaz,
- 10 Temmuz 1894 İstanbul Depremi: Yaz,
- 27 Aralık 1939 Büyük Erzincan Depremi: Kış,
- 22 Temmuz 1967 Mudurnu Depremi: Yaz,
- 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi: Yaz,
- 12 Kasım 1999 Düzce Depremi: Kış,
- 23 Ekim 2011 Van Depremi: Sonbahar,
- 26 Eylül 2019 Silivri Depremi: Sonbahar,
- 24 Ocak 2020 Elazığ Depremi: Kış,
- 30 Ekim 2020 İzmir Depremi: Sonbahar,
- 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri: Kış,
- 20 Şubat 2023 Hatay Depremi: Kış.
Görüldüğü gibi, depremler her mevsimde ve her hava koşulunda gerçekleşmektedir. Sıcak hava depremi tetikler mi sorusuna kesin ve net bir hayır cevabı verebiliriz. Hava sıcaklığı ile deprem belirtileri arasında bir ilişki olmadığını unutmamalı ve kendinizi değişen hava koşulları nedeniyle strese sokmamalısınız.
Sıcak Hava Depremi Tetikler Mi? Neden?
Sıcak hava depremi tetikler mi özetle, 17 ağustos depreminin meydana geldiği derinlikteki sıcaklık, yaklaşık 450 derece idi. En sıcak yaz gününde hissettiğimiz sıcaklığın neredeyse 10 katından daha fazla. Dolayısı ile, yeryüzündeki sıcaklığın depremin meydana geldiği derinlikte herhangi bir etkisi yoktur. Hava sıcaklığı, depremi tetiklemez.
Deprem Hava Durumunu Etkiler mi? Merak Ettikleriniz
Deprem anında veya depremden sonra hava ısınır mı, aşırı sıcak hava oluşur mu diye sorularınız varsa, aşağıdaki soruları ve cevaplarını okumanızı öneriyoruz:
Hayır, sıcakların deprem habercisi olduğuna dair en son yapılan araştırmalara göre herhangi bir kanıt bulunamamıştır. Ülkemiz tarihinin en yıkıcı depremleri olan Kahramanmaraş depremleri de, kış aylarında gerçekleşmiştir.
Dünyanın küresel yapısından dolayı, gün doğumu ve gün batımı sırasında atmosfer bir miktar kalınlaşır ve mavi ışığı daha az geçirir. Bu nedenle, bu saatlerde gökyüzü kırmızı (kızıl) imiş gibi gözükür. Bu olay sürekli meydana geldiği için deprem ile ilgisi yoktur.
Deprem olacağı zaman havada herhangi bir değişiklik gözlenlenmez. Yukarıda da anlattığımız gibi, büyük depremler her mevsimde de her saatte olmaktadır. Bu nedenle, hava gözlemleri, depremi önceden saptamaya yardımcı olmaz.
Hayır, depremler atmosfer olaylarından bağımsız olarak gerçekleşir. Depremin gerçekleşmesi için önemli olan, fayın yeterli gerilimi biriktirmiş olmasıdır. Bu da, yerin çok altında ve yüzlerce derece sıcaklıkta gerçekleşir. Yeryüzünü etkilemez. Etkileseydi, Kahramanmaraş depremleri sırasında kar yağıyor olmazdı.
Deprem sırasında yeryüzünde kırıklar oluşur, biz bunlara “fay kırığı” deriz. Aslında fay, kırık demektir ama halk arasındaki bu kullanımı, daha kolay anlaşılması için ben de tekrar edeceğim. Bu kırıklar, yerin kilometrelerce derinlerine kadar iner ve kimi zaman bu boşluklardan gaz çıkışları olur. Yer kabuğunun bu kırıklar ile birbirine sürtünmesi sonucu, -özellikle gece depremlerinde- alev topları şeklinde görebiliriz. 17 Ağustos depreminde de buna benzer bir gaz çıkışına tanık olduk.
Havalar ile deprem arasında gerçekten bir ilişki yoktur. O nedenle, havanın sıcaklığının artması veya azalması depremin büyüklüğünü ve şiddetini etkilemez. Bu değişkenleri, kırılan fayın uzunluğu ve derinliği ile, deprem bölgesindeki yapı kalitesi etkiler.
Hayır, aşırı sıcak hava deprem habercisi değildir. Kahramanmaraş depremlerinde, depremin gerçekleştiği gecenin sabahında kar yağışı başlamış ve bütün bölgeyi etkisi altına almıştı. Hava ısınmamış, aksine soğumuş ve kar yağışı gerçekleşmişti.
Temmuz 2023’de yaşadığımız ve yurdumuzu etkileyen aşırı sıcak hava dalgası herhangi bir depreme yol açmaz. Bu sıcak hava dalgası, küresel ısınma ve aynı anda hem Afrika hem de Arap Yarımadası’ndan gelen sıcak hava dalgalarının kesişmesi sonucu meydana gelmiştir. Sıcak hava dalgalarının en yıkıcı etkisi, deprem değil susuzluk ve güneş çarpması sonucu meydana gelen ölümlerdir.
bu sıcaklarda deprem olmaz şimdi